لکنت زبان
یک اختلال سیالی بیانِ لفظی است که بر اساس تکرارها و تطویلهای غیر ارادی، صدادار یا بی صدا، به هنگام انتشار واحدهای کوچک سخن یعنی اصوات، هجاهای مجزا یا هجاهای کلمات مشخص می شود.این اختلالها معمولآ بسیار فراوانند و به آسانی مهار نمی شوند.
بر اساس DSM4 (چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان پزشکی آمریکا)،اختلال سیالی بهنجار و آهنگ سخن گفتن که با سن فرد نامتناسب است، ویژگی اصلی لکنت زبان را تشکیل می دهد. این اختلال با تکرارها و تطویلهای صوتها و هجاها و همچنین دیگر اختلالهای سیالی گفتار (روانی کلام) همراه است.
به زبان ساده،این اختلال موجب تکرار و طولانی شدن کلمات و از بین رفتن روانی کلام می شود. لکنت زبان در میان پسران ۳ تا ۴ برابر دختران است.سن آغاز بین ۲ تا ۷ سالگی و بیشترین فراوانی در حدود ۵ سالگی ذکر شده است. بطور کلی در ۹۸٪ موارد لکنت زبان قبل از ۱۰ سالگی آغاز شده و به تدریج استقرار می یابد. این اختلال در آغاز موقت، وهله ای و نا آشکار است و به تدریج بصورت مزمن در می آید.معمولآ اختلال با تکرار حروف صامت آغاز کلمه یا تکرار بعضی از کلمات(نخستین کلمه ی جمله یا طولانی ترین کلمه) شروع می شود. در آغاز بروز لکنت، کودک ممکن است نسبت به مشکل خود هشیار نباشد اما به تدریج هشیاری نسبت به اختلال پیدا کرده و مکانیزمهایی برای اجتناب از ضایعات سیالی کلامی و پاسخهای هیجانی به وجود می آیند.
تقریبآ ۵/۴ کودکان درمان می شوند. براساس DSM4 نیز معمولآ ۸۰٪ افراد الکن قبل از ۱۶سالگی درمان می شوند که ۶۰٪ این افراد بدون استفاده از روش درمانی خاصی بهبود می یابند.
ویژگی
ویژگیهای خاص لکنت زبان در افراد مختلف بسیار متغیرند. برخی از افراد الکن تنها در تلفظ هجاها مشکلاتی دارند و برخی دیگر، نخستین تکرارها و تردیدها با شکلکها و یا حرکاتی در قسمتهای مختلف بدن همراهند(مانند:چشمک زدن، تیکهای مختلف،لرزش لبها یا چهره، تکان دادن سر،حرکتهای تنفسی، گره کردن مشتها و…). همچنین اغلب دیده می شود که فرد دستخوش یک حالت هیجانی مانند: ترس، خشم وشرم و…می شود.تحقیقات نشان داده اند که تنیدگی(stress) یا اضطراب ، لکنت زبان را تشدید می کند.
عوامل مؤثر بر لکنت زبان
۱- ضربه های شدید و شوکهای عاطفی و روانی
۲- احساس تهدید و ناامنی در خانواده
۳- تنبیه بدنی در مدرسه و خانه
۴- انتقاد شدید از کودک در هنگام زبان باز کردن
۵- اصرار والدینِ کودک چپ دست برای استفاده از دست راست
۶- تکرار والدین و اطرافیان در موقعی که کودک کلمات را نادرست بیان می کند.
۷- ابتلا به بیماریهای شدید عفونی
۸- آسیبهای قبل از تولد، حین تولد و دوران کودکی
زمانی که یک فرد الکن کمک می خواهد،احتمالا دچار تنش و قابل ملاحظه ای است که از مشکل گویایی و بزرگ جلوه دادن آن ناشی می شود.سه روش برای درمان لکنت زبان وجود دارد.روش اول:پسخوراند شنیداری درنگیده نامیده می شود و به این صورت اجرا می شود که شخص با یک ثانیه تاخیر گفتار خود را از یک گوشی می شنود.این کار باعث می شود که به تدریج گفتار افراد الکن روان شود در حالیکه اگر افرادی با گفتار روان این کار را انجام دهند به شدت دچار لکنت می شوند.مشکل اصلی این درمان اینست که بیشتردر کلینیک جواب می دهد ودر خارج از اتاق مشاوره فرد را با مشکل روبهرو می کند.
تعقیب سایه به سایه،شکلی از شیوخ پسخوراند شنیداری درنگیده است.در این روش،درمانگر از روی یک کتاب می خواند و و فرد الکن کلمات وی را بعد از مدت کوتاهی که درمانگر آنها را بیان کرد،تکرار می کند.برای انجام این درمان لازم است که فرد الکن،به خوبی بر آنچه که درمانگر می خواند تمرکز کند و لنکت زبان خود را در این فرایند نادیده بگیرد.
در سومین روش به نام گفتار تنظیم شده با هجا،از فرد الکن می خواهند همزمان با یک مترونوم(دستگاهی که در فواصل زمانی معین صدای تیک می دهد و درموسیقی نیز کاربرد دارد)صحبت کند.این شیوه نیزمی تواند در منحرف کردن فرد الکن از لکنت زبان خودش تاثیر بگذارد.تحقیقات نشان داده است که وقتی این شیوه را با پاداشهایی برای لکنت نکردن همراه می کنند نتایج خوبی در جهت درمان فرد به همراه دارد.با این حال این سه روش تنها امیدوار کننده هستند.
سیر دراز مدت وهمراه دوره های بهبود سنی۸۰- ۵۰% کودکان خود بخودخوب می شوند
در سنین مدرسه طرد اجتماعی از سوی همکلاسی ها و مشکلات تحصیلی محدودیت انتخاب شغل ،تحصیلات عالیه
درمان :
نه جراحی ، نه قزص ، نه شربت ، نه گفتار درمان ،نه ……!
در مان یک تغییرات و تصمیم این تغییر، فرد لکنتی است
تأکید درمانهای نوین براینکه ؛ لکنت رفتاری آموخته شده است نه اختلال !
خود درمانی :
حساسیت زدایی
کاهش واکنش هیجانی و ترس نسبت به لکنت
جایگزینی رفتاری مثبت در لحظه لکنت
والدین :
بدانند لکنت کودک با در مان دارویی بهبود نمی یابد ، بلکه نباید رفتار وی عوض شود .
با کودک به آرامی صحبت کنند واو را تشویق کنند relax باشد .
اطمینان خاطر بدهند و کودک را تشویق کنند درباره لکنت با ایشان صحبت کنند .
واقع دلایل بروز لکنت زبان در کودکان، تا کنون بطور دقیقی روشن نشده است. اما آنچه که تا حدودی مشخص است، آن است که لکنت نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد. بلکه همواره معلول علت بدنی، عاطفی، اجتماعی و یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی از ناراحتیهای عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند. اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتیهای روانی علت لکنت زبان است و یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از مواقع لکنت ربان ممکن است حاصل نارساییها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و یا در مواردی نیز لکنت زبان از زمان کودکی در اثر بعضی ناهنجاریهای خفیف فیزیولوژیکی پدید می‌آید.
روشهای اصلاح و درمان لکنت زبان امروزه از روشهای مختلفی برای اصلاح، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لکنت زبان استفاده می‌نمایند. از جمله این روشها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
روشهای زبانی یا تلفظی برای انجام این عمل بهترین هماهنگی‌ها بین حنجره ، گونه‌ها، زبان و لبها لازم است؛ اما همین که در این هماهنگی خللی ایجاد شود، زبان به لکنت می‌افتد. پیش از سن ۴ یا ۵ سالگی به‌ندرت معلوم می‌شود که کودک لکنت زبان دارد. کندی زبان بر اثر اختلالهای بدنی یا برآشفتگی‌های عاطفی، در انسان رشد مییابد. گویا بتوان در پاره‌ای موارد، کند زبانی را از راه آموزش برطرف کرد؛ یعنی به شخص مبتلا آموخت که چگونه آهسته آهسته چیزی را بخواند؛ آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود، سخن بگوید و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند.
همچنین به وی می‌آموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش، تنفس خود را تنظیم کند. بر اثر مطالعه درباره صوتها یا ترکیب صوتهایی که چنین مشکلی را فراهم می‌آورند، به پاره‌ای از تمرینهای مرحله به مرحله‌ای، برای خواندن دست یافته‌ایم که با انجام آن می‌توان تا حدود زیادی بر مشکل «کند زبانی» چیره شد. به هر حال، درمان لکنت زبان باید بوسیله متخصص انجام گیرد. این نکته نیز بسیار قابل توجه است که نباید مبنای عاطفی را در کند زبانی نادیده گرفت.
روش دو جانبه یا مکمل در این روش به بازپروری و پرورش جنبه‌های دوگانه فکری و زبانی اهمیت فراوان داده می‌شود. این روش بیشتر در مورد کودکان ۳ تا ۷ ساله استفاده می‌شود و معمولا نتایج ثمر بخشی دارد. هدف این روش در واقع پرورش دوگانه‌ای از قدرت و صحت تفکر، قدرت و صحت بیان است. به عنوان مثال برای نیل به این منظور به کودک می‌آموزند که افکار خود را اصلاح و روشن دریابد، فقط افکار واضح و روشن خود را به زبان جاری نماید و کلمات و جملات را دقیق و رسا بازگو نماید.
روشهای روان درمانی این روشها بویژه در مورد افرادی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند بکار می‌رود. روش روان درمانی برای کودکان سنین پایین ثمر بخش نمی‌باشد.
روش دارو درمانی برخی اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت تنش‌ها و اضطراب و هیجانات عاطفی است. لذا داروهای آرام بخش می‌توانند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجانات عاطفی به دور داشته و در نتیجه لکنت زبان او را تقلیل دهند.
رفتار درمانی یکی دیگر از روشهای متداول و نسبتا جدید در اصلاح و بازپروری لکنت زبان روش تغییرات و اصلاحات رفتاری می‌باشد. نظریه مدافعان این روش در این است که یکی از علل لکنت زبان کودک رفتارهای سازش نایافته و یا ناهنجار اوست. لذا در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و بالطبع تقلیل لکنت زبان کودک است.
روش خود درمان گری این روش که در واقع می‌تواند نوعی روش رفتار درمانی نیز تلقی شود، بر این اساس استوار است که فرد لکنتی با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرشهایش نسبت به لکنت خود به برنامه‌ای منظم، مشخص و بطور جدی و مصمم تلاش کند که اختلال گویایی خود را اصلاح کند.
در این شیوه شخص مبتلا وسیله کوچکی را در یکی از گوش هاش میزاره که این وسیله به نحوی با فریب دادن مغز به شخص کمک میکنه که روان تر و راحت تر صحبت کنه. این روش فعلا فقط در آمریکا قابل دسترسی ست و هزینه اش حدود پنج هزار پوند (هشت و نیم میلیون تومان ) میشه!!!!!!!!!؟
هیدی کینگ، دختری بیست و پنج ساله و از اهالی ایسکس انگلستان اولین انگلیسی ای هست که برای آزمایش این روش جدید درمان لکنت زبان به نیویورک آمریکا رفت. هیدی دختری زیبا، بسیار شاد و سرزنده و با دوستان فراوونی ست که بسیار اجتماعی و مخصوصا عاشق رقص تانگو و پارتیه…ولی اون بمحض باز کردن دهانش و آغاز صحبت توجه همه رو به خودش جلب میکنه. بسیار طول میکشه که حتی چند جمله خیلی ساده رو ادا کنه که هم سخت و عذاب آور برای خودشه و هم خسته کننده برای شنونده. لبخند اون وقتی قطع میشه که سعی کنی جمله اونو تو تموم کنی…لکنت زبون اون از سن سه سالگی شروع شد و تمام معالجات تا به الان همه شون بیفایده بودن. لکنت زبان برای هیدی نه تنها مانعی برایش در زندگی نبوده که او بعنوان دانشجوی ممتاز در رشته روانشناسی از دانشگاه کنت فارغ التحصیل شده و الان هم یک شغل خیلی خوب داره. او چند وقت پیش بعنوان یک داوطلب به نیویورک رفت تا بعنوان اولین انگلیسی این روش درمان جدید رو به روی خودش آزمایش کنه…این روش درمان حدودا 5000 پوند هزینه داره و بیمه های دولتی هم پرداخت اونو تو انگلیس قبول نمیکنن و این درحالیه که هیچ تضمینی هم برای خوب شدن 100% بیماری وجود نداره. این وسیله کوچک که در گوش نصب میشه شبیه یک سمعک بسیار کوچک ولی پیشرفته تر و الکترونیکیه و اسمش هست SpeechEasy . و اما نحوه کار این وسیله از این قراره: بیشتر افراد مبتلا به لکنت زبان، حتی موارد حاد اون مثل هیدی، قادر هستند که تقریبا بدون اشکال به همراه یک آهنگ و خواننده اون آواز بخونن و بقول معروف همنوایی یا همخوانی کنن. مثل مثلا خواننده معروف انگلیسی، گرت گیت، که حرف زدن عادی اش با لکنت فراوون همراه بود ولی موقع خوندن این لکنت متوقف میشد. این اثر که “تاثیر پژواکی” نامیده میشه دقیقا کاری هست که این دستگاه انجام میده؛ به این صورت که دستگاه صدای شخص بیمار رو هنگام حرف زدن تقلید میکنه، بازسازی میکنه و به گوش فرد میرسونه و به مغز شخص اینگونه القا میکنه که اون داره با یکنفر دیگه همزمان صحبت و همخوانی میکنه و دقیقا داره همون چیزهایی رو میگه که اون شخص داره میگه؛ که نهایتا این “اثر پژواکی” باعث توقف لکنت و عملکرد صحیح مغز میشه. هیدی میگه: “من احساس میکنم که دیگه هیدی نیستم چون من دیگه موقع حرف زدن لکنت ندارم..احساس میکنم رها شده ام و این شخص دیگری است که داره حرف میزنه و این من نیستم. احساسم شبیه کسی است که مواد مخدر مصرف کره باشه..آرامش کامل دارم..من دائماٌ به اون به اون شخصی گوش میدم که تو گوشمه و حرف میزنه. احساس عجیبی دارم…دیگه تقلا برای حرف زدن نمیکنم..و حرف زدن بدون لکنت برام خیلی عجیبه..” دکتر جان هاسکل پزشک معالج هیدی در نیویورک میگه:”این یک معالجه 100% نیست، هیدی تازه شروع کرده به شنیدن صدای خودش به یه روش دیگه. او صدای خودش رو با یک تاخیر بسیار کوتاه و کمی تٌن بالاتر دوباره میشنوه که داره با او صحبت میکنه؛ او در بعضی لحظات با لکنت و توقفهای کوچیک مواجه خواهد شد ولی بتدریج یاد میگیره که چطور اون مشکل روحل کنه و بهش عادت کنه. دوستان و اطرافیانش نباید انتظار داشته باشن که هیدی 100% مثل اونا صحبت کنه..” مسائل احساساتی این تغیر هم مهم هستند.. هیدی از استفاده کردن از این وسیله میترسید…اون میگه:”این وسیله نحوه ارتباط منو با اطرافیانم تغییر میده..این تقریبا شبیه این میمونه که من کنترلم رو از دست داده ام.نگاهم به خودم عوض شده واعتماد به نفسم بیشتر. امروز احساس میکنم که شخص متفاوتی شده ام در حالیکه من هنوز همون هیدی هستم.من سعی میکنم تمرکز کنم و به این شخصی که در گوشم صحبت میکنه گوش کنم.من زندگی خودم رو مثل سابق ادامه خواهم داد ولی اینبار دیگه هیچوقت مجبور نیستم که به نحوه حرفزدنم هنگام صحبت فکر کنم.” او ادامه میده:” این یک ماجرای طولانی بوده تا حالا که هنوز هم ادامه داره. من میترسم وقتی که به این ماجرا فکر میکنم، اما توانایی من بیشتر از اینهاست…
آیا لکنت زبان درمان دارویی هم دارد ؟
.لکنت زبان عارضه ای است که به صورت ناتوانی در بیان روان و پشت سرهم واژه ها و کلمات شناخته می شود.
این عارضه نیز همانند همه بیماری ها می تواند بر اثر عوامل ارگانیکی یا سایکولوژیکی و روانی ایجاد شود.
در علل ارگانیکی بروز مشکل در مغز و ایجاد نقص در یاخته هایی از مغز که مربوط به گویایی است ، موجب لکنت می شود.
این عوارض ممکن است در طول دوره رشد بخصوص در دوره جنینی ، هنگام تولد و بر اثر نرسیدن اکسیژن کافی به مغز هنگام تولد یا در نتیجه مصرف بعضی داروها توسط مادر در دوره بارداری و تاثیر این داروها بر جنین یا به علت ضربه هایی که در دوره بارداری به رحم یا مغز وارد می شود، ایجاد شوند.
بنابراین ، تمام این عوامل محیطی هستند و نمی توان گفت که عوامل ژنتیکی در ایجاد لکنت زبان موثر است. این محیط ممکن است پیش از تولد، هنگام تولد یا بعد از تولد باشد.طبیعی است درمان این نوع مشکلات نیز از نوع دارویی خواهد بود.
دکتر تبریزی ، روان شناس ، در زمینه درمان لکنت زبان می گوید: اگر کسی به دلیل لکنت زبان به ما مراجعه کند، اول از او می خواهیم نظر پزشک متخصص اعصاب و روان را همراه خود داشته باشد. پزشک متخصص اعصاب و روان با الکترونسفالوگرافی یا سی تی اسکن و کارهای دیگر نشان می دهد که آیا علت ارگانیک وجود دارد یا خیر. در این صورت درمان های دارویی برای رفع عامل ایجاد لکنت انجام می شود.
عوامل دیگری که می توانند باعث لکنت زبان شوند، سایکولوژیکی یا روانی هستند، یعنی کودک در زمانی به دلیلی ترسیده و زبانش گرفته است و حالا این حالت را ادامه می دهد و یا اضطراب های مختلفی داشته است و واکنش های اضطرابی خود را به شکل لکنت زبان نشان می دهد؛ بنابراین گام اول در درمان لکنت زبان تشخیص منشائ و علت بروز این عارضه است.
این کار را در مراحل ابتدایی می توان با چند پرسش ساده از اطرافیان بیمار نیز انجام داد.دکتر تبریزی در این خصوص می گوید: گاهی افراد به دلیل مشکلات مالی امکان مراجعه به متخصص مغز و اعصاب را ندارند.
ما می توانیم با طرح چند پرسش ساده و بدون نیاز برای ارجاع به متخصص مغز و اعصاب تشخیص دهیم که لکنت زبان یک فرد ارگانیک است یا خیر؛ مثلا می پرسیم آیا این فرد وقتی با دوستان بسیار صمیمی صحبت می کند، لکنت زبان دارد یا خیر. یا وقتی در جایی مثل حمام برای خودش آواز می خواند، لکنت دارد یا خیر.
اگر پاسخ منفی باشد و در این مواقع لکنت ندارد، یقین پیدا می کنیم که علت لکنت زبان او ارگانیک نیست ، زیرا اگر چنانچه منشائ لکنت زبان او ارگانیکی بود، هم در تنهایی و هم در تعامل با دوستان صمیمی و غیرصمیمی حتما باید بروز می کرد و چون در آن شرایط بروز نمی کند، مطمئن می شویم که مشکل او ارگانیکی نیست و نیازی هم به مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب ندارد.
علت لکنت زبان فرد هرچه باشد، متخصصان ضمن انجام درمان دارویی با استفاده از یک گفتار درمانگر تمرین هایی به او می دهند تا این عادت از بین برود.
طبیعی است تمام این کارها در صورتی نتیجه بخش خواهد بود که سرمنشائ ایجاد بیماری از میان برود و عملیات درمانی به صورت ریشه ای انجام شود. درغیراین صورت ، اگر چنانچه مثلا مشکل مغزی یا علایم روانی یعنی همان اضطراب درمان نشوند، این نشانه از بین نمی رود یا اگر هم از بین برود، دوباره بازمی گردد.
پس از تشخیص علت اولیه ، در صورتی که عوامل روانی باعث ایجاد لکنت شده باشند، فرد مورد مطالعه قرار می گیرد تا نوع اضطراب او مشخص شود.اضطراب های مزمن و ریشه دار کشف می شود و با استفاده از روشهای تخصصی مقابله با اضطراب از بین می رود.
به محض از بین رفتن اضطراب نشانه های مرضی یعنی لکنت زبان نیز برطرف می شود. نکته مهم این است که بجز فرد مراجعه کننده ، خانواده و اطرافیان او نیز باید مورد توجه و حتی گاهی درمان قرار بگیرند، چون عوامل اضطراب زا لزوما در تعامل با اطرافیان به وجود می آید.
مثلا اگر در خانواده ای از بچه توقع زیاد داشته باشند و بخواهند خیلی کامل صحبت کند یا این که دایم لکنت زبان او را مورد توجه قرار دهند و او را به خاطر طرز صحبت کردن سرزنش کنند، این عوامل اضطراب را تشدید و اثر فعالیت های درمانی را خنثی می کنند؛ بنابراین خانواده و اطرافیان باید آموزش ببینند که در مقابل لکنت زبان بچه ها چه واکنش های مثبت و منفی ای بروز دهند.
درمان به جای کنترل نوع و علت اضطراب در افراد مختلف فرق می کند که باید آن علت شناسایی و تکنیک متناسب با آن به کار گرفته شود.
روشهای کنترل اضطراب نیز بسیار زیاد است و بستگی دارد به این که فرد در چه حال و هوای فکری ای باشد. اگر بیمار در یک خانواده کمال گرا قرار داشته باشد و از او بخواهیم همه چیز را کامل و مطلق انجام دهد، چنین باوری منشا بسیاری از مشکلات از جمله لکنت زبان خواهد بود.
برای مثال ، کودک وقتی می خواهد جمله ای را بیان کند می کوشد آن را به کامل ترین و بهترین شکل بگوید و چون نمی تواند، بنابراین مدام مکث می کند و دوباره می گوید. در این روند او دایم خود را کنترل می کند تا دچار اشتباه نشود.
مجموع این شرایط موجب لکنت زبان او می شود.به گفته دکتر تبریزی در چنین شرایطی تعدادی راههای شناخت درمانی برای کنترل اضطراب به کار گرفته می شوند؛ یعنی پدیده کمال گرایی یا Perfectionism از ذهن آن فرد بیمار یا خانواده او زایل و طی چند جلسه سعی می شود باورهای کمال گرایی در خانواده از بین برود.
گاهی نیز اضطراب از نوع آموخته شده است. در محیط همه اضطراب دارند و کودک اضطراب را یاد گرفته است. در چنین مواردی تکنیک های رفتار درمانی استفاده می شود؛ برای مثال تمرین های آرام سازی یکی از تکنیک های بسیار عالی ای است که برای مقابله با اضطراب به کار گرفته می شود.روش دیگر استفاده از ورزشهای هوازی است.
به بیمار گفته می شود به مدت یک یا 2ماه هر روز به مدت نیم ساعت ورزشی را انجام دهد که به نفس نفس بیفتد. پس از آن دوش آب گرم بگیرد و سپس دوش آب گرم را به آب سرد تبدیل کند.
تمام اینها تکنیک های مقابله با اضطراب هستند. نکته ای که در این قسمت باید مورد توجه قرار گیرد این است که برخی از اصطلاح کنترل اضطراب به جای درمان و ریشه کن کردن آن استفاده می کنند.
در مورد اول ، اضطراب بدون این که از بین برود، کنترل می شود و طبیعی است که در شرایط مساعد مجددا بروز می کند؛ بنابراین به جای کنترل اضطراب باید آن را درمان کرد.
به اعتقاد دکتر تبریزی ، در لکنت هایی که دلیل سایکولوژیکی دارند، تقریبا می توان گفت نقش خانواده در ایجاد آن بسیار مهم و صددرصد است.
به این معنی که اگر خانواده کمال گرا نباشد، برخورد نکند، سرزنش نکند و انتقادهای خیلی زیاد نکند، طبیعتا امکان بروز چنین عارضه ای کاهش خواهد یافت.
در واقع عوامل سایکولوژیکی عواملی هستند که اطرافیان آن را ایجاد می کنند و چون خانواده بیشترین تعامل را دارد و فرد در محاصره تعاملات خانواده قرار دارد، می توانیم نتیجه بگیریم نزدیک به صددرصد لکنت زبان های ناشی از عوامل سایکولوژیکی و روانی به عملکرد خانواده مربوط است.
علل و باز هم درمان
واقع دلایل بروز لکنت زبان در کودکان، تا کنون بطور دقیقی روشن نشده است. اما آنچه که تا حدودی مشخص است، آن است که لکنت نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد. بلکه همواره معلول علت بدنی، عاطفی، اجتماعی و یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی از ناراحتیهای عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند. اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتیهای روانی علت لکنت زبان است و یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از مواقع لکنت ربان ممکن است حاصل نارساییها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و یا در مواردی نیز لکنت زبان از زمان کودکی در اثر بعضی ناهنجاریهای خفیف فیزیولوژیکی پدید می‌آید.
روشهای اصلاح و درمان لکنت زبان امروزه از روشهای مختلفی برای اصلاح، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لکنت زبان استفاده می‌نمایند. از جمله این روشها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
روشهای زبانی یا تلفظی برای انجام این عمل بهترین هماهنگی‌ها بین حنجره، گونه‌ها، زبان و لبها لازم است؛ اما همین که در این هماهنگی خللی ایجاد شود، زبان به لکنت می‌افتد. پیش از سن ۴ یا ۵ سالگی به‌ندرت معلوم می‌شود که کودک لکنت زبان دارد. کندی زبان بر اثر اختلالهای بدنی یا برآشفتگی‌های عاطفی، در انسان رشد مییابد. گویا بتوان در پاره‌ای موارد، کند زبانی را از راه آموزش برطرف کرد؛ یعنی به شخص مبتلا آموخت که چگونه آهسته آهسته چیزی را بخواند؛ آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود، سخن بگوید و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند.
همچنین به وی می‌آموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش، تنفس خود را تنظیم کند. بر اثر مطالعه درباره صوتها یا ترکیب صوتهایی که چنین مشکلی را فراهم می‌آورند، به پاره‌ای از تمرینهای مرحله به مرحله‌ای، برای خواندن دست یافته‌ایم که با انجام آن می‌توان تا حدود زیادی بر مشکل «کند زبانی» چیره شد. به هر حال، درمان لکنت زبان باید بوسیله متخصص انجام گیرد. این نکته نیز بسیار قابل توجه است که نباید مبنای عاطفی را در کند زبانی نادیده گرفت.
روش دو جانبه یا مکمل در این روش به بازپروری و پرورش جنبه‌های دوگانه فکری و زبانی اهمیت فراوان داده می‌شود. این روش بیشتر در مورد کودکان ٣ تا ٧ساله استفاده می‌شود و معمولا نتایج ثمر بخشی دارد. هدف این روش در واقع پرورش دوگانه‌ای از قدرت و صحت تفکر، قدرت و صحت بیان است. به عنوان مثال برای نیل به این منظور به کودک می‌آموزند که افکار خود را اصلاح و روشن دریابد، فقط افکار واضح و روشن خود را به زبان جاری نماید و کلمات و جملات را دقیق و رسا بازگو نماید.
روشهای روان درمانی این روشها بویژه در مورد افرادی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند بکار می‌رود. روش روان درمانی برای کودکان سنین پایین ثمر بخش نمی‌باشد.
روش دارو درمانی برخی اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت تنش‌ها و اضطراب و هیجانات عاطفی است. لذا داروهای آرام بخش می‌توانند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجانات عاطفی به دور داشته و در نتیجه لکنت زبان او را تقلیل دهند.
رفتار درمانی یکی دیگر از روشهای متداول و نسبتا جدید در اصلاح و بازپروری لکنت زبان روش تغییرات و اصلاحات رفتاری می‌باشد. نظریه مدافعان این روش در این است که یکی از علل لکنت زبان کودک رفتارهای سازش نایافته و یا ناهنجار اوست. لذا در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و بالطبع تقلیل لکنت زبان کودک است.
روش خود درمان گری این روش که در واقع می‌تواند نوعی روش رفتار درمانی نیز تلقی شود، بر این اساس استوار است که فرد لکنتی با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرشهایش نسبت به لکنت خود به برنامه‌ای منظم، مشخص و بطور جدی و مصمم تلاش کند که اختلال گویایی خود را اصلاح کند.
منابع
دانشنامه رشد
تصحیح دائم لکنت زبان فرزندان باعث تشدید آن می شود
انجمن آلمانی روان پزشکی و اختلالات ذهنی کودکان و جوانان در توصیه اخیر خود، پدران و مادران را از اینکه گفتار فرزندان خود را که از لکنت زبان رنج می برند تصحیح نمایند بر حذر داشت. به گزارش فارس به نقل از پایگاه اینترنتی عرب آنلاین، این انجمن علمی آلمان هشدار داد تصحیح دائمی اشتباهات گفتاری فرزندان و یا سرزنش آنان ممکن است به حاد شدن این معضل بیانجامد. این مرکز علمی یکی از راههای حل موقتی معضل لکنت زبان را گفتگوی زیاد در فضایی آرام برمی شمرد. بر اساس توصیه های انجمن روانپزشکی آلمان مشکلات گفتاری کودکان اگر از شش ماه فراتر رود و همراه این اختلالات ماهیچه های چهره نیز دچار تنش شوند نشانه وجود لکنت زبان در کودکان می باشد که این مشکل در بیشتر موارد بدون دخالت مرتفع می گردد. این انجمن در ادامه می افزاید اگر این مشکل به مرور زمان حل نگردید و اختلال گفتاری در کودک ادامه یافت باید از متخصص گفتار درمانی کمک گرفت تا کودک بتواند مانند دیگر همسالان خود به طور عادی صحبت کند.
لکنت زبان در کودکان
روشهای درمان لکنت زبان
دکتر برائتی
آیا لکنت زبان درمان پذیر است؟ برای درمان آن چه راهی وجود دارد؟
بله لکنت زبان درمان پذیر است و روشهای مؤثری برای درمان وجود دارد که مهمترین آنها گفتاردرمانی است و توسط کارشناسان این رشته انجام می شود. با این حال آنچه در درمان لکنت زبان اهمیت دارد این است که والدین بدانند (یا اطرافیان بیمار و خود فرد مبتلا) که درمانهای لکنت زبان معمولاً طولانی است و برای تمام سنین (کودکان، نوجوانان و بزرگسالان) کاربرد دارد، به شرط آنکه بپذیریم لکنت زبان هم مثل بسیاری اختلالات دیگر درمان سریع و معجزه آسایی ندارد. بد نیست بدانید که “چرچیل” نخست وزیر موفق انگلیس و سیاستمدار معروف جهانی و بسیاری از اشخاص معروف و موفق دیگر دچار لکنت بوده اند و خللی در زندگیشان ایجاد نشده، بنابراین والدین در صورت لکنت زبان کودکشان نباید نگران باشند که شاید باعث عدم موفقیت وی در تحصیل و زندگی گردد.
نقش والدین در درمان لکنت زبان کودک چیست و اطرافیان فرد مبتلا چه باید بکنند؟
٭ در برخورد با فردی که دچار لکنت زبان است (کودک یا بزرگسال فرقی نمی کند) از بیان عباراتی مثل “سعی کن آهسته تر صحبت کنی” “نفس عمیق بکش” و “آرام باش” خودداری کنید در ضمن هرگز جمله فرد دچار لکنت را کامل نکنید. ارتباط چشمی طبیعی را با فرد دچار لکنت حفظ کنید …
٭ سعی کنید خسته به نظر نرسید، فقط آرام و بطور طبیعی تحمل کنید تا جمله تمام شود. همواره با او ملایم صحبت کنید، ولی نه خیلی آرام که غیر طبیعی به نظر برسد.
٭ همچنین با رفتار و بیان خود به او نشان دهید که شما گوش می کنید که چه می گوید نه چگونه می گوید. اگر با او تلفنی صحبت می کنید، به یاد داشته باشید که او در صحبت کردن با تلفن مشکل دارد بنابراین تحمل کنید و اگر گوشی را برداشتید و صدایی نشنیدید قبل از قطع کردن مطمئن شوید که در آن سوی تلفن فردی که دچار لکنت است و سعی می کند صحبت را شروع کند نیست.
شخصی که دچار لکنت است چه باید بکند؟
چند راهکــــار در این زمینه وجود دارد، از جمله اینکــــه:
٭ فردی که دچار لکنت است علاوه بر درمان باید همیشه سعی کند آهسته و آزاد صحبت کند و حروف صدادار را بکشد.
٭ با حرکات شل و سبک لبها از روی کلمات بگذرد.
٭ از جایگزینی کلمات خودداری کند. فرار از برخی کلمات فقط ترس از تلفظ آنها را بیشتر می کند.
٭ در صحبت رو به جلو برود. تکرار کلماتی که بیان شده کمکی نمی کند.
٭ ارتباط چشمی طبیعی را با مخاطب حفظ کند.
٭ گهگاه در صحبت لکنت عمدی ایجاد کند! با قطع و تکرار عمدی می توان احساس کنترل بهتری را بر روی تکلم در لحظه های حساس پیدا کرد.
٭ در جستجوی کارها و مسائلی باشد که موقع لکنت مشکل را بیشتر می کند. هر چه فرد خودش لکنتش را تجزیه و تحلیل کند بهتر می تواند هماهنگی دستگاه تکلم را برقرار کند.
٭ به یاد داشته باشد که هدفش تکلم سلیس تر و بهتر است نه تکلم بی عیب و نقص و ایده آل. حتی کسانی که هیچ لکنتی ندارند گاهی در صحبت کردن دچارمشکل می شوند.
٭ به مخاطب خود بگویند که لکنت دارند و هرگز لکنت خود را پنهان نکنند بلکه با آن مواجه شوند.
٭ اگر موقع صحبت دچار اضطراب و تنش می شوند، آن را طبیعی تلقی کنند و از آن خجالت نکشند، چون عمداً دچار لکنت نشده اند.
٭ زمانهایی که دچار لکنت بیشتر می شوند فراموش کنند و مواقعی را که در صحبت کردن موفق هستند بخاطر بسپارند.
روش‌هـــای درمانــــی
دکتر برائتی روشهای درمانی این عارضه، ابتدا رفتار درمانی و در درجه بعد گفتار درمانی را عنوان کرد و به ایسنا گفت: با توجه به این که فرد دچار لکنت زبان، به مرور زمان دچار مشکلاتی از قبیل عصبانیت و پرخاشگری، گوشه‌گیری و منزوی شدن، عدم اعتماد به نفس در صحبت کردن و همچنین افت تحصیلی در مدرسه می‌شوند، در جهت درمان ابتدا بایست مشکلات رفتاری و روحی حاصل از این عارضه رفع شود و در درجه بعد به فرد دارای لکنت تمریناتی داده شود تا بتواند شمرده شمرده صحبت کند. دکتر برائتی از دیگر روشهای درمانی لکنت زبان را دادن مشاوره به فرد و خانواده وی در راستای افزایش اعتماد به نفس فرد و کاهش لکنت بیان نمود و یادآور شد: استفاده از دستگاه لکنت شکن و تمرینات فرد برای شمردگی در صحبت کردن نیز از روشهای درمانی مؤثرند.
وی با بیان این که بهترین سن برای درمان لکنت زبان قبل از 7 سالگی است، به خانواده‌های دارای چنین فرزندانی توصیه کرد: در صورت داشتن کودکی با لکنت زبان، هر چه زودتر در زمینه درمان عارضه وی به پزشک معالج مراجعه کنید، چرا که بعضاً تاخیر در شروع درمان و شدت یافتن فشارهای محیطی می‌تواند منجر به بروز صدمات روحی و جسمی در آینده کودک گردد. دکتر برائتی در پایان همچنین خانواده‌ها را از دادن تذکر و فشار آوردن به کودک برای صحیح حرف زدن باز داشت و گفت: خانواده‌ها از کمک به فرزند دارای لکنت خویش در گفتن کلمات خودداری نمایند و سعی کنند با تشویق کودک به صحبت کردن در جمع، اعتماد به نفس وی را بالا ببرند.
لکنت زبان در کودکان
پروفسور سلطانزاده
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان نوعی اختلال گفتار است که مشکلاتی را در برقراری ارتباط با سرعت مناسب و به طور پیوسته و روان ایجاد می نماید. در واقع لکنت عبارت است از تکرار، کشش و یا قفل شدن غیر ارادی کلمه یا بخشی از کلمه که فرد قصد بیان آن را دارد. در اینجامعمولا همراه با تلاش برای بیان درست کلمات، تغییراتی نیز در سر گردن به شکل پلک زدن، شکلک در آوردن، لرزش فک، لبها و یا کج کردن سر دیده می شود.
لکنت به طور معمول در چه زمانی شروع می شود؟
شروع لکنت به طور شایع در سنین 7 – 2 سالگی می باشد.معمولا بعد از 12 سالگی ابتلابه لکنت زبان دیده نمی شود، مگر در مواردیکه سانحه مغزی جدی اتفاق افتاده باشد. بنابراین لکنت در زمانی که کودک با سرعت زیاد در حال یادگیری زبان است به شکل تدریجی روع می شود.
آیا لکنت زبان شیوع بالایی دارد؟
میزان شیوع لکنت در جمعیت کلی حدود یک درصد و در پسران سه برابر دختران می باشد. در خانواده هایی که پدر یا مادر سابقه لکنت داشته باشند، احتمال ابتلا در فرزندان سه تا پنج برابر بیشتر از خانواده هایی است که در آن ها مشکلی وجود ندارد. موفقیت های آموزشی، شغلی و اجتماعی می توانند تا حدودی تحت تاثیر لکنت قرار گیرند. با این وجود در طول تاریخ، افراد بر جسته و موفق زیادیوجود داشته اند که بیشتر عمرشان با این اختلال گفتاری همراه بوده اند. از جمله این افراد می توان وینسون چرچیل، سرایوسکی سینوتون، چارلز داروین ناپلئون اول و تئودورروزولت را نام برد.
چرا کودک من لکنت دارد؟
واقعیت آن است که لکنت زبان بر اساس متغیرهایی شامل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی که روی هم تاثیر متقابل دارند به وجود می آید. بعضی کودکان برای ابتلا به لکنت زمینه آسیب پذیری موروثی دارند. اضطراب و تنش، باعث تشدید لکنت می شود ولی به نظر نمی رسد که در ایجاد آن نقشی داشته باشد. عواملی که سبب بروز اختلال می شوند کاملا با عواملی که سبب تداوم و وخامت آن می گردند متفاوتند و این عوامل ثانوی را می توان تحت کنترل قرار داد.
آیا مشکلات مغزی می تواند سبب بروز لکنت شود؟
گزارش هایی از بررسی های تصویر برداری از مغز براین نکته دلالت دارند که شاید تفاوت های ظریفی درساختار و فعالیت مغزی بعضی بزرگسالان مبتلا با سایر افراد وجود داشته باشد، ولی ر حال حاضر دلایل مکتوبی وجود ندارد که نشان دهد این تفاوت ها بر نوع گفتار فرد موثر و یا عامل لکنت می باشند. مهم آن است که برای کمک به کودک نیازی نیست که منتظر به دست آوردن این اطلاعات باشیم، بلکه اکنون نیز می توانیم به او کمک کنیم.
اگر کودک من از لکنت زبان دیگران تقلید کند آیا ممکن است خودش مبتلا به لکنت شود؟
خیر، اغلب افراد مبتلا بدون آنکه قبلا لکنت شخص دیگری را شنیده باشند شروع به لکنت کرده اند و تقلید کردن در ایجاد این اختلال جایگاهی ندارد.
آیا لکنت می تواند پس از یک حادثه غیر منتظره یا ضربه ناگهانی شروع شود؟
در اغلب موارد شروع لکنت مانند بهبودی آن تدریجی است. لکنت بندرت پس از یک ضربه ناگهانی شروع می شود و اکثر کودکانی که این حوادث یا ضربه های غیر منتظره را تجربه می کنند به لکنت مبتلا نخواهند شد.
پیش آگهی لکنت زبان و سیر آن چگونه است؟
به طور کلی 80-50 درصد تمام کودکان مبتلا به لکنت و بیشتر موارد خفیف به طور خود بخودی بهبود می یابند. از میان کودکانی که لکنت زبانشان تا بزرگسالی ادامه می یابد، فقط یک سوم موفقیت های شغلی و تحصیلی شان تحت تاثیر قرار می گیرد. البته در سنین دبستان ممکن است کودک دچار اشکال در برقراری ارتباط با همسن و سالان و مشکلات تحصیلی در اثر اجتناب از صحبت کردن در جمع کلاس شود. اگر کودک در محدوده سنین پیش دبستانی است و لکنت او به تازگی شروع شده، احتمال موفقیت و بهبودی بالاست ولی در کودکان سنین دبستانی که مدت زیادی است که دچار اختلال هستند، احتمال کمی وجود دارد که روانی گفتار به طور کامل به حالت طبیعی برگردد. بنابراین شناسایی و مداخله زودرس در این اختلال اهمیت زیادی دارد.
آیا باید کودک مبتلا به لکنت را مثل سایر کودکان خود تربیت کنیم؟
تمام قوانین، مسئولیت ها، تشویق ها و محدودیت هایی را که در مورد سایر کودکان به کار می برید، برای فرزند مبتلا نیز اجرا کنید. او باید خود را مانند بقیه همسن و سالان خود ببیند با این تفاوت که فقط گاهی لکنت پیدا می کند. البته در مواردی باید دقت بیشتری داشته باشید، گاهی انتظارات خارج از توان از وی داشتن، باعث افزایش فشار و تنش و در نتیجه تشدید لکنت او می شود. در کودکی که لکنت دارد، اختصاص دادن زمان کافی برای صحبت کردن وی احساس بهتری را در او ایجاد می کند و می تواند لکنت او را کاهش دهد.
برای کمک به کودک، ما به عنوان والدین چه کارهایی می توانیم انجام دهیم؟
* با آرامش کامل به آنچه کودک می گوید گوش دهید نه به اینکه چگونه می گوید.
* بگذارید خودش حرفش را تمام کند، شما جمله او را کامل نکنید.
* هنگام صحبت کردن با او تماس چشمی داشته باشید.
* کودک زمانی که خودش آغاز به صحبت می کند، راحت تر از زمانی است که از او سوالی پرسیده می شود، پس برای اینکه خودبخود سر صحبت را باز کند، با او در مورد فعالیتهایی که به آن ها علاقه مند است صحبت کنید و در فواصل چند لحضه سکوت کنید و در فواصل چند لحظه سکوت کنید تا اگر مطلبی دارد بیان کند.
* برای پاسخ دادن به سوال به کودک فشار نیاورید.
* پس از اینکه صحبتش تمام شد، با آرامش و با به کار بردن تعدادی از لغات خودش به او پاسخ دهید.
* هرگز هنگام صحبت کوکدک از عباراتی چون زودباش، الان صحبت نکن کار دارم استفاده نکنید.
* هرگز به او نگوییدکه چه کار کند تا لکنت نداشته باشد. عباراتی نظیر یواش، آهسته، نفس عمیق بکش، آرام تر صحبت کن از این قبیلند.
* حداکثر روزی 15 دقیقه را به صحبت آرام با کودک اختصاص دهید. مثلا برای او کتاب بخوانید.
* کودک را در فعالیت هایی که به خوبی از عهده آن ها بر می آید شرکت دهید و توانایی های او را تشویق کنید.
* کودکانی که لکنت دارند، معمولا وقتی در گروه قرار می گیرند و همراه سایرین مطالبی را بیان می کنند یا شعر یا آوازی را از بر می خوانند، مشکلی ندارند، این موقعیت ها را برای کودک فراهم کنید.
* کودک را در بهترین شرایط بدنی نگه دارید، بیماری جسمی به احتمال زیاد باعث افزایش لکنت می شود.
کدامیک از مداخلات والدین می توانند باعث تشدید لکنت زبان گردند؟
· کامل کردن جملات کودک
· دستپاچه کردن و وادار کردن او به تکمیل جملاتش
· قطع کردن نابجای گفتار کودک
· انتقاد مکرر و اصلاح تلفظ صداها و کلمات کودک
· شتاب زدگی در زندگی روزمره
· درخواست اینکه در حضور دوستان، بستگان و یا همسایه ها چیزی را تعریف کند.
برای درمان لکنت زبان کودکان به چه درمانگرانی باید مراجعه کنیم؟
لکنت و درمان آن یکی از حوزه های تخصصی کار گفتار درمانگران می باشد. در مواردی که فشارهای روانی موجود در روابط بین فردی، خانواده و … در تشدید لکنت دخیل هستند، لازم است مشاوره روانشناختی یا روانپزشکی صورت گیرد و در صورت نیاز مداخلات دیگری نظیر روان درمانی فردی، خانواده درمانی و در موارد خاص درمان دارویی نیز صورت گیرد.
آیا دارو درمانی در درمان لکنت کمک کننده است؟
دارو درمانی در درمان خود اختلال تاثیری ندارد، مگر اینکه دارو را در مورد اختلالات همراه با این مشکل که روی آن تاثیر منفی می گذارند، به کار ببریم.
طول مدت برنامه درمانی چقدر است؟
در موارد خفیف به خصوص د کودکان پیش دبستانی تنها چند هفته و در موارد شدید گاهی تا 18 ماه به طول می انجامد
روشهای درمان لکنت زبان کودکان
یکی از موضوعاتی که خانواده‌ها را بسیار نگران می‌کند لکنت زبان کودکانشان است. لکنت زبان عبارت است از تکرار و طولانی شدن اصوات و کلمات که باعث کاهش روانی کلام می‌شود و معمولا همراه با وقفهها و سکوت‌های مکرر است.
میزان شیوع لکنت در جمعیت کلی حدود یک درصد است؛ اما میزان بروز آن را نزدیک به 3 درصد تخمین زده‌اند. لکنت زبان معمولا قبل از 12 ماهگی آغاز می‌شود و در اکثر موارد بین 18 ماهگی و 9 سالگی ظهور مییابد. بیشترین موارد آغاز لکنت در دو نقطه سنی 2 تا 5/3 سالگی و 5 تا 7 سالگی است. بیماری لکنت در پسران به نسبت 3 به 1 بیشتر از دختران شایع است.
علت چیست؟
با وجود پیشرفت‌های بسیار زیاد دانش هنوز علت بروز لکنت زبان بطور دقیق مشخص نشده است؛ اما آنچه که تاکنون مشخص شده، این است که لکنت علت واحدی ندارد بلکه ترکیبی از عوامل جسمی، عاطفی و اجتماعی است. تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتیهای روانی علت لکنت زبان است یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از مواقع لکنت زبان ممکن است حاصل مشکلات دستگاه عصبی باشد در مواردی نیز لکنت زبان از زمان کودکی در اثر بعضی ناهنجاریهای خفیف فیزیولوژیکی به وجود می‌آید.
درمان
لکنت زبان گر چه یک بیماری رفتاری تلقی می‌شود ولی به علت تاثیر و مداخله در شکل‌گیری ارتباط و شخصیت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در تشخیص و درمان لکنت زبان کودکان برخورد درمانی باید به نحوی طرح‌ریزی شود که به اعتماد‌به‌نفس کودک لطمه‌ای وارد نشود. متخصصان گفتاردرمانی، بهترین سن برای درمان لکنت زبان در کودکان را قبل از 7 سالگی می‌دانند. امروزه از روشهای مختلفی برای اصلاح، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لکنت زبان استفاده می‌کنند. از جمله این روشها می‌توان به روشهای زبانی یا تلفظی، روش دوجانبه یا مکمل، روان‌درمانی، دارودرمانی، رفتاردرمانی و خوددرمان‌گری اشاره کرد.
10 فرمان
1- در صورت داشتن کودکی با لکنت زبان، هر چه زودتر در زمینه درمان عارضه وی به پزشک معالج مراجعه کنید، چرا که تاخیر در شروع درمان و شدت یافتن فشارهای محیطی، می‌تواند منجر به بروز صدمات روحی و جسمی در آینده کودک شود.
2- از کمک به فرزند دارای لکنت خویش در گفتن کلمات خودداری کنید و هرگز جمله او را کامل نکنید.
3- از دادن تذکر و فشار آوردن به کودک برای صحیح حرف زدن خودداری کنید.
4- سعی کنید با تشویق کودک به صحبت کردن در جمع، اعتماد به نفس وی را بالا ببرید.
5- سعی کنید آرام و به طور طبیعی گوش کنید تا جمله تمام شود و ابراز خستگی نکنید.
6- با رفتار و بیان خود به او نشان دهید که شما گوش می‌کنید که چه می‌گوید نه چگونه می‌گوید.
7- از بیان عباراتی مثل سعی کن آهسته‌تر صحبت کنی، نفس عمیق بکش و آرام باش خودداری کنید.
8- ارتباط چشمی طبیعی را با کودک دچار لکنت حفظ کنید.
9- همواره با کودک دارای لکنت شمرده و ملایم صحبت کنید، ولی نه خیلی آرام که غیرطبیعی به نظر برسد.
10- توجه داشته باشید که لکنت زبان به هیچ وجه با بهره هوشی کودک ارتباطی نداشته و این کودکان دارای ضریب هوشی در محدوده طبیعی هستند.
منبع: روزنامه جام جم
درمان لکنت زبان
تا به امروز درمانهای گوناگونی برای لکنت ارئه شده است و برخی از روش ها تا حد زیادی این اختلال را بهبود بخشیده اند . گفتار درمانی می تواند مانع از تبدیل لکنت به یک معضل شود . بنابراین توصیه می شود چه کودکانی که تازه علائم لکنت در آنها پدیدار شده و چه بزرگسالانی که مبتلا به لکنت می باشد حتما تحت نظر یک پاتولوژیست گفتار قرار گیرند .
• درمان های داروئی
داروهای بسیاری در درمان و کنترل لکنت زبان تاکنون مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته اند و در بسیاری از نقاط دنیا مورد مصرف داشته اند ، لیکن با توجه به پیچیدگی علت لکنت و مناطق درگیر شونده آن در سیستم عصبی ، تاکنون هیچ داروئی که تاثیر اساسی داشته باشد و بتواند بر روی تمامی افراد مبتلا به لکنت و انواع لکنت اثر داشته باشد یافت نشده است و برخی از داروها فقط به صورت مقطعی و کوتاه مدت در برخی افراد توانسته است لکنت راکمی کنترل کند . ولی با توجه به عوارض جانبی داروها بر روی کل بدن فرد ، مصرف آنها به طور پیوسته و طولانی توصیه نشده است .
• درمان از طریق دستگاه P.F.F
در سال های اخیر دستگاهای الکترونیکی جدیدی برای کاهش و از بین بردن لکنت ارائه شده اند که موفقیت خوبی نیز بدست آورده اند . دستگاه P.F.F یکی از این دستگاه ها می باشد که دارای اثرات درمانی بیشتری است .
این دستگاه لمنت را بدون نیاز به آموزش خاص یا درمان اضافی ، با حفظ سرعت طبیعی گفتار و بدون ایجاد تغییر در تلفظ صداها به میزان 70 تا 80 درصد کاهش می دهد .
ـ این وسیله با تاثیر بر سیستم شنوایی و بخش پردازشگر شنیداری در مغز با ایجاد تغییراتی ظریف بر روی صدای فرد منجر به کاهش انقباضات در عضلات ناحیه حنجره و تار های صوتی شده در نتیجه فشار کمتری به عضلات حنجره وارد می آید . و این مسئله باعث کاهش تنش در اندام های گویایی شده و همچنین اضطراب فرد را در موقعیت های استرس زا کاهش می دهد .
با استمرار در استفاده از این دستگاه بصورت روزانه و پیوسته به تدریج فرد الگوی مناسب و اتوماتیک گفتاری را فرا گرفته و بهبودی پدیدار می شود . باید دانست که لکنت یک مشکل ارتباطی – رفتاری نیز می باشد ، بنابراین بهبودی آن نیازمند تغییر در الگوهای ارتباطی و حالات و رفتار های فرد و در نتیجه در روش زندگی است .
بررسی های انجام شده بوسیله اسکن مغزی مشخص کرده که کاهش مشخصی در حین لکنت در فعالیت منطقه پردازشگر مرکزی سیستم نوایی در مغز ایجاد می شود .(wu,1995;fox,1996;Ingham,1997)
با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) و اسکن مغزی مشخص شد مه استفاده از این دستگاه باعث تصحیح فوری فعالیت غیر طبیعی مغز در هنگام لکنت زبان می گردد (Kalinowsk;1997)
به طور کلی هر محرک صوتی می تواند منجر به افزایش جریان خون در ناحیه پردازشگر مرکزی سیستم شنیداری در مغز شود . پردازشگر شنیداری یکی از سریعترین عملکردهای مغز است و قادر است وقایع اتفاق افتاده در چند هزارم ثانیه را تشخیص دهد و این عملکرد یصورت غیر آگاهانه است . مناطق کنترل آگاهانه مغز که شامل منطقه پردازشگر گفتار و زبان می باشد خیلی آهسته تر عمل می کند و تاخیرهای بیش از یکصد هزارم ثانیه بر روی آن تاثیر گذار است . ( Shea,1993 )
تاخیری در حدود پنجاه هزار ثانیه می تواند بوسیله مرکز پردازشگر شنیداری و مناطق تلفیق کننده تشخیص داده می شود ، اما این میززان توسط منطقه پردازشگر زبان و گفتار قابل شناسایی نیست در نتیجه باعث می شود که جریان خون در این مناطق افزایش یافته و منجر به تصحیح جریان خون غیر طبیعی که در حین لکنت در این نواحی پدید می آید بشود و نهایتا بر روی گفتار و نظم حرکات عضلات مرتبط با گفتار اثر می گذارد .
تاخیر کوتاه ایجا شده نمی تواند توسط مناطق زبانی و مناطق آگاهانه شناسایی شود و در نتیجه باعث از هم گسیختگی گفتار نمی شود . اساسا افزایش اطلاعات حسی می تواند منجر به پیشرفت کنترل حرکتی گفتار شود .
در پژوهش انجام شده توسط Braun و همکارانش در سال 1997 بر روی جمعی از افراد مبتلا به لکنت زبان مشخص شد که فعالیت در مناطق پردازشگر شنیداری و حس عضلات کاهش یافته است و برخی محققین نتیجه گرفتند که در لکنت در اثر کاهش فعالیت پردازشگرهای حسی می باشد و نتیجتا موجب کاهش انتقال اطلاعات از مناطق حسی به مناطق گفتار و زبان می شود . دستگاه P.F.F با استفاده از افزایش انتقال اطلاعات باعث بهبود لکنت زبان می شود .
• درمان از طریق دستگاه Rhs ) Rhyt0hmic speech )
در بسیاری از بیماران مبتلا به لکنت و اختلالات گفتاری با منشا عصبی – عضلانی استفاده از یک وسیله ریتم ساز می تواند سرعت گفتار را به حد مطلوب برساند.
همچنین می توان در فراگیری نوای گفتار ، تکیه ، آهنگ ، لهجه و حتی یک زبان جدید آن را مورد استفاده قرار داد . هر فردی با داشتن این دستگاه که توسط متخصصین گفتار درمانی بر اساس ارزیابی و تشخیص اولیه وی مختص او تنظیم گردیده ، می تواند کنترل مناسبی روی سرعت ، وضوح و بلندی گفتارش پیدا کند و توانمندیهای گفتارش را به محدوده طبیعی نزدیک نماید . کودکان مبتلا به اختلالات تولیدی و تاخیر در رشد گفتار و زبان و کودکان مبتلا به نقائص شنیداری از جمله افرادی هستند که از این دستگاه سود خواهند برد زیرا با این دستگاه می توانند ریتم کلامی را یاد گرفته و با آموزش توجه و تمرکز آنها بهتر می شود .
بیماران دیزآرتری به علت ضایعات و ضربات مغزی ، سکته مغزی و بیماریهایی مانند پارکینسون و همچنین بیماران مبتلا به آفازی و آپراکسی و افرادی که گفتار تند و دستپاچه دارند و دچار اشکال اساسی در سرعت گفتار شده اند ، با تمرین با این دستگاه می توانند سرعت و وضوح و بلندی گفتار خود را به حد مطلوب برسانند . اساس کارکرد این دستگاه ، نظم بندی کلمات و شروع راحت در ابتدای تولید گفتار به سبب تاثیر بر کشش واکه ها و هجابندی گفتار است .
زیرا فرضیه ها بر این اصل استوارند که ریتم ساز به علت آهسته کردن سرعت گفتار می تواند باعث کاهش سرعت گفتار لکنتی ها شود . از طرف دیگر صحبت کردن به صورت هجایی به علت کم شدن برنامه فعالیت برنامه ریزی حرکتی پیچیده مغز باعث گفتار روان تر می گردد . موزون شدن گفتار تحت تاثیر دستگاه ریتم ساز هم از عوامل دیگر کاهش لکنت م یباشد .
در طی بررسی که استیو در 1997 انجام داد ، مشخص شد که صحبت کردن با دستگاه ریتم ساز باعث ا زبین رفتن لکنت در حد 100 درصد در نمونه های مورد مطالعه اش شده است و این حالت عنگامی اتفاق می افتند که دستگاه روی 90 هجا در دقیقه تنظیم شده بود . کاربرد دیگر این دستگاه استفاده در مراکز تخصصی و استودیوهاست که در آموزش سخنرانان ، هنر پیشه ها ، بازیگران تئاتر و گویندگان تلویزیون و رادیو استفاده می گردد .
این افراد می توانند با کمک این دستگاه اصوات خنثی ( مثل اِاِاِ در میان کلام ) به میان اندازی صداها ( مثل ِاِم ، اوهوم و … ) من من کردن حین گفتار را کاهش داده و حذف می نماید
لکنت زبان یک اختلال ارتباطی است که طی آن روانی طبیعی و الگوی زمان بندی گفتار دچار آشفتگی میگردد. بیش از 50 میلیون نفر در دنیا به لکنت زبان مبتلا هستند و شیوع آن در افراد مذکر تقریباً چهار برابر افراد مؤنث است.
معیار روانی گفتار برای بزرگسالان توانایی تولید 15 صدا در هر ثانیه می‌باشد و چنانچه فردی از هر 100 کلمه‌‌ای که سخن می‌گوید، در 10 یا بیشتر از 10 کلمه دچار ناروانی شود، لکنت دارد. لکنت زبان انواع مختلفی دارد. اولین علتی که می‌تواند باعث لکنت زبان شود، اشکالات نورولوژیک و ضربه‌های مغزی است. دومین عامل علل سایکولوژیک (روانی) است که فرد بدلیل یک بیماری روانی دچار لکنت می‌شود و سومین دسته که پیچیده ترین نوع هم می‌باشد، لکنت رشدی است و در طول سال‌های اولیه رشد زبان یعنی 2 تا 7 سالگی بوجود آمده و علت آن اختلال کارکرد عصبی، عضلانی است و نه یک اختلال عاطفی و روانی. در واقع با گذشت زمان و رشد لکنت، اضطراب و ضعف در خود باوری بوجود می‌آید.
در سال‌های اخیر محققین نشان داده‌اند که افراد لکنتی از نظر مشخصه‌های سیستم عصبی مرکزی با دیگران متفاوت هستند.
• در اکثر افراد، زبان در نیمکره چپ پردازش می‌شود، در حالیکه در لکنتی‌ها هر دو نیمکره زبان را پردازش می‌نمایند.
• افراد لکنتی در انجام و هماهنگی فعالیت‌های حرکتی ظریف مشکلی ندارند، اما نسبت به افراد عادی کندتر عمل می‌کنند.
• الگوی تنفسی افراد لکنتی هم با افراد غیر لکنتی متفاوت است و همراه شدن اشکالات تنفسی و حنجره باعث بروز اختلال در مکانیسم گفتاری میگردد. هر مکثی هم که در گفتار پیش می‌آید، هماهنگی بین تنفس و اندام‌های گفتاری را بر هم می‌زند و تلاش و تقلای فرد برای از بین بردن این وقفهها منجر به بروز لکنت زبان می‌شود.
• پژوهش‌های دیگر هم نشان داده است که فعالیت مغز افراد لکنتی در مناطق پردازشگر شنیداری و حسی و عضلات کاهش یافته و در نتیجه انتقال اطلاعات از مناطق حسی به مناطق گفتار و زبان کندتر صورت می‌گیرد.
• همچنین کاهش کلی جریان خون نیز در نیمکره چپ نسبت به جریان خون در نیمکره راست مشاهده میگردد.
روشهای درمانی
تا کنون درمانهای زیادی برای رفع لکنت ارائه شده است. بقراط خشکی زبان را علت بروز لکنت می‌دانست و از طریق دارو آنرا کنترل می‌کرد. در قرن 16 میلادی در ایتالیا با ابزارهایی پشت گوش‌ها و گردن را سوراخ کرده و می‌سوزاندند. در قرن 19 میلادی نیز جراحی زبان، بند زیر زبان و زبان کوچک معمول بوده است که متأسفانه هنوز هم بعضی از پزشکان در قرن 21 با وجود دستیابی به امکانات جدید این عمل‌ها را تکرار می‌نمایند؛ که بعضاً نقایص جبران ناپذیری برای افراد بوجود می‌آورد.
دارو درمانی نیز یکی از روشهای معمول است که در این روش اکثراً از داروهای ضد سایکوز مثل هالوپریدول و ضد افسردگی مثیل پروبامات، کاربامازپین و یا داروی پروپرانولول استفاده میگردد. اما مروری انتقادی بر مقالات علمی نشان داده است که در تمام نمونه‌‌ها، مدت کوتاهی پس از قطع دارو، لکنت زبان بازگشته و حتی در افراد مستعد مصرف خود این داروها منجر به بروز لکنت زبان میگردد.
اما روشهای درمانی جدید بر استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی جدیدی تأکید دارند که در کاهش و از بین بردن لکنت زبان، موفقیت بسیار خوبی بدست آورده‌اند.
چارلز ون رایپر در سال 1974 تجهیزات بیوفیدبکی FAF را معرفی نمود که باعث روانی کامل گفتار در بزرگسالان لکنتی پس از چند ساعت استفاده می‌شدند. زیرا فشار هوا در دهان و ریه و تنش عضلات توسط این دستگاه مورد بازبینی قرار گرفته و در نتیجه موجب تقویت یا تنبیه فرد لکنتی برای انجام حرکات عضلانی صحیح میگردد. بنظر وی برای درمان باید سه کار انجام داد:
1- فرد باید نسبت به ترس یا اضطراب از وقوع لکنت، حساسیت‌زدایی شود.
2- فرد باید مهارتهای حرکتی مربوط به گفتار را فرا گیرد
3- فرد باید ماه‌هایی را صرف استفاده صحیح از مهارتهای حرکتی گفتار روان نماید تا گفتارش بدرستی بازبینی شده و ثبات پیدا کند.
بنظر وی فرد لکنتی باید روزی حداقل 6 ساعت این مهارت‌ها را تمرین نماید تا به تدریج بصورت اتوماتیک و خودکار در آیند و در نتیجه هر چه بیشتر صحبت کند، به نفعش است این سیستم درمانی بتازگی و پس از انجام اصلاحاتی سرانجام منجر به معرفی دستگاه‌های مدرن و بسیار مؤثر PFF-Rhs بصورت یک سیستم ترکیبی شد که بخوبی قادرند لکنت زبان را کنترل و درمان نمایند.
بسیاری از لکنتی‌ها در کلینیک های گفتار درمانی به راحتی و روانی صحبت می‌کنند، اما در محاوره در دنیای واقعی بیرون، کنترل گفتار خود را از دست می‌دهند. دستگاه‌های PFF و Rhs و FAF آنها را قادر میسازد در هر مکانی به روانی سخن گویند و برای زمان‌های کوتاهی دستگاه را خاموش کنند و مهارتهای روان صحبت کردن را بکار بندند تا به تدریج زمان خاموش بودن دستگاه بیشتر شده و دیگر نیازی به استفاده از دستگاه نباشد.
درمان با PFF بدلیل تحریک صوتی منجر به افزایش جریان خون در ناحیه پردازشگر مرکزی سیستم شنیداری مغز میگردد. پردازش شنیداری یکی از سریعترین عملکردهای مغز است و می‌تواند وقایع اتفاق افتاده را در چند هزارم ثانیه تشخیص دهد و این عمل را بطور ناخودآگاه انجام می‌دهد.
اما مناطق کنترل آگاهانه مغز که مناطق پردازشگر گفتار و زبان را شامل می‌شوند، خیلی آهسته‌تر عمل می‌کنند. تأخیر حدود پنجاه هزارم ثانیه بوسیله مرکز پردازشگر شنیداری و مناطق تلفیق کننده مغز تشخیص داده می‌شود، اما این میزان تأخیر توسط منطقه پردازشگر زبان و گفتار قابل شناسایی نیست و در نتیجه باعث می‌شود که جریان خون این مناطق افزایش یافته و در نتیجه جریان خون غیر طبیعی که طی پروسه لکنت بوجود می‌آید، تصحیح مییابد و نهایتاً برروی گفتار و حرکات عضلات مرتبط با آن اثر می‌گذارد و اساساً افزایش اطلاعات حسی (بکارگیری چندین حس مثل بینایی و لامسه و . . . با هم) می‌تواند منجر به پیشرفت کنترل حرکتی گفتار شود. Rhs نیز یک وسیله ریتم ساز است و می‌تواند با ریتم دادن به گفتار بیماران مبتلا به لکنت و اختلالات گفتاری با منشاء عصبی _ عضلانی به سرعت گفتار را به حد مطلوب برساند. این دستگاه در فراگیری نوای گفتار، تکیه، آهنگ و لهجه نیز مورد استفاه قرار می‌گیرد. بر اساس ارزیابی و تشخیص اولیه، میزان ضربان‌ها توسط آسیب شناس تعیین شده و کنترل مناسبی بر سرعت، وضوح و بلندی گفتار پدیدار می‌شود و توانمندیهای گفتار را به محدوده طبیعی نزدیک میسازد. این دستگاه بدلیل آهسته نمودن سرعت گفتار و کاهش فعالیت برنامه‌ریزی حرکتی پیچیده مغز باعث ایجاد گفتار روانتر میگردد.
شایان ذکر اینکه دو سیستم PFF و Rhs پس از سالها تحقیق و مطالعه در سال 1381 در کشور ایران و توسط دو تن از متخصصان ایرانی اختراع و به ثبت رسیده‌اند و تا کنون نیز عدة کثیری از بیماران مبتلا به لکنت زبان در سراسر جهان با استفاده از این دستگاه‌ها بطور کامل کنترل و درمان شده‌اند.
دستگاهی کوچک و سبک است که فرد لکنتی می تواند جهت کنترل و درمان لکنت زبان به طور
شخصی از آن استفاده نماید .
در این سیستم از تکنولوژی پیشرفته بیوفیدبک تراپی جهت کنترل و سپس درمان لکنت زبان در کوتاه ترین زمان ممکن و با ضریب موفقیت بسیار بالا استفاده شده است به طوری که مطالعات و پژوهش ها در سطح جهانی بیش از 85 درصد ضریب موفقیت در درمان لکنت زبان را با استفاده از این سیستم نشان می دهد .
استفاده از فن آوری های نوین علم الکترونیک و مهندسی پزشکی سازندگان دستگاه را قادر ساخته تا حجم و وزن دستگاه را تا حد امکان کاهش دهند به طوری که سیستم PFF- Rhs تنها 60 گرم وزن داشته و با استفاده از باطری قابل شارژ داخلی قادر به 3 الی 4 ساعت کار مداوم می باشد بیماران مبتلا به لکنت زبان – گفتار نامفهوم – گفتار سریع و اختلالات گفتاری متعاقب سکته مغزی و مشکلات گفتاری ناشی از بسیاری از اختلالات نورولوژیک می توانند از این سیستم پیشرفته به بهترین نحو ممکن بهره ببرند .